Bà Trần Thị M. (83 tuổi, nguyên quán Đức Phổ, Quảng Ngãi, hiện ngụ ở P.12, Q.Bình Thạnh, TP.HCM) có chồng và con trai là liệt sĩ nhưng chưa được phong tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng chỉ vì bà… tái giá. Trên thực tế pháp luật quy định không rõ ràng về những trường hợp như vậy, nhưng thay vì ngồi lại để nhanh chóng tìm hướng giải quyết cho một khúc mắc không đáng có thì có vẻ như các cơ quan có thẩm quyền vẫn cứ thủng thỉnh trong khi những ngày cuối đời của bà M. và nhiều bà mẹ khác có hoàn cảnh tương tự đang trôi qua.
Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ.
Tái giá, có phải là lỗi lầm?
Bà Trần Thị M. có chồng và con trai là liệt sĩ và chính bản thân bà cũng là thương binh nặng với thương tích 75% . Chồng của bà, ông Võ Mười hy sinh năm 1962 khi mới 30 tuổi. Năm 1964, con trai út Võ Danh của bà bị bắn chết khi vừa 6 tuổi, đang được giao việc cảnh giới cho các chú cán bộ họp. Năm 1971, con trai lớn Võ Thái làm giao liên cho ban binh vận Khu ủy Khu V hi sinh ở tuổi 16. Còn lại một mình giữa đạn bom, hai lần bị bắt, giam cầm tra khảo ở nhà lao Quảng Ngãi, năm 1974 bà gá nghĩa với một người đồng đội, ông Thái Văn Thới.
Ngày 21-2-2014, UBND P.12, Q.Bình Thạnh đã tổ chức cuộc họp để xét duyệt và đề nghị Nhà nước tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng cho bà. Phường đã có tờ trình về trường hợp của bà gửi Phòng Lao động – thương binh và xã hội (LĐ-TB&XH) Q.Bình Thạnh, Sở LĐ-TB&XH TP.HCM. Tuy nhiên, sau đó gia đình bà nhận được thông báo bà chưa được lập hồ sơ đề nghị phong tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng do đã… tái giá.
Có thể thấy, việc phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng là một chủ trương lớn tri ân nhưng không rõ ràng, đang bị những cán bộ chính sách tính toán chi li như bà bán cá. Vì sao lại có cớ sự như thế, thật không thể lý giải nổi.
Chẳng lẽ chúng ta cứ phải mong các mẹ có chồng, có con hy sinh cứ ở thế cho tới cuối đời, trong cô quạnh, trong đơn độc? Chẳng lẽ những người mẹ có chồng, con hy sinh mà tái giá thì nỗi đau đó không bằng những người khác? Hay chẳng nhẽ những người mẹ có chồng, con hy sinh mà tái giá thì giá trị cống hiến, giá trị hy sinh, giá trị dâng hiến cho Tổ Quốc không bằng những người mẹ khác.
Và hình như thay vì chia sẻ và đồng cảm với quyết định rất đỗi bình thường của người phụ nữ có đến hai người thương yêu đã hi sinh cho cách mạng thì có vẻ như người ta đang xem việc tái giá ấy là lỗi lầm…
Luật không cấm sao cứ đắn đo
Tháng 5-2014, con gái bà M. có đơn gửi Sở LĐ-TB&XH TP.HCM đề nghị giải thích vì sao không lập hồ sơ đề nghị phong tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng cho bà? Phòng chính sách có công Sở LĐ-TB&XH TP có văn bản trả lời: Nghị định số 56/2013 của Chính phủ không nêu rõ trường hợp bà mẹ là vợ liệt sĩ đã lấy chồng khác được hay không được xem xét lập hồ sơ đề nghị phong tặng Bà mẹ VN anh hùng.
Trong khi đó, căn cứ theo nghị định 31/2013 của Chính phủ thì vợ liệt sĩ tái giá không được xem xét giải quyết các quyền lợi khác ngoài trợ cấp tiền tuất hằng tháng. Đây đơn thuần là quy định về quyền lợi của thân nhân liệt sĩ (trong đó có vợ của liệt sĩ đã tái giá), tức không “đụng chạm” gì đến việc xét tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng. Vậy sao các cơ quan lại vin vào đó để đắn đo nào là “hướng dẫn của trung ương không rõ ràng nên không biết giải quyết thế nào”, nào là “không thể khẳng định có thể xét tặng, cũng không thể bác hồ sơ”…?
Ngày 28-3-2014, UBND TP.HCM có văn bản gửi Bộ LĐ-TB&XH, Bộ Nội vụ và Bộ Quốc phòng đề nghị giải quyết vướng mắc trong việc làm hồ sơ đề nghị phong tặng và truy tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng, trong đó có trường hợp vợ liệt sĩ tái giá. Tuy nhiên, đã hơn ba tháng trôi qua, đến nay TP.HCM vẫn chưa nhận được câu trả lời.
Dịp kỷ niệm Ngày thương binh liệt sĩ 27-7 năm nay, TP.HCM đang chuẩn bị trao tặng nhiều danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng, nhưng riêng những trường hợp tương tự như bà Trần Thị M. đành phải tiếp tục gác lại để… chờ hướng dẫn. Trong khi những hồ sơ xét tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng được gửi từ phường lên sở, rồi từ sở về lại phường, những văn bản đề nghị từ sở gửi lên bộ… thì những ngày cuối đời của bà và các bà mẹ khác đang trôi qua.
Tư Vấn Luật 